F O R E S T 5 x 5: Hoe voelt het om een boom te zijn?

Elza Bērziņa (Letland, 1996), heeft een achtergrond als zowel beeldend kunstenaar als landschapsarchitect, waardoor zij een combinatie van ecologie, esthetiek en ruimtelijk onderzoek laat samenkomen in haar artistieke werk. Initieel werkte de kunstenaar in productdesign, waarna ze haar focus verlegde naar een grotere schaal en begon na te denken over de invulling van ruimte en onze relatie als mens met de natuur. Bērziņa groeide op omringt door het weelderige woud van Letland waar haar affiniteit met het bos begon.

F O R E S T 5 x 5 begon vier jaar geleden als afstudeerwerk waarna Bērziņa het als langdurig project door liet lopen. Iedere locatie waar de kunstenaar de palen opbouwt geeft haar weer een andere context om het werk in te kunnen aarden. ‘Mijn doel is dat mensen het bos vanuit een ander perspectief kunnen ervaren. De gewaarwording van hoe het is om een lichaam te hebben wat afhankelijk is van de directe omgeving, zoals de bodem en de wind, is allesbepalend’, legt ze uit. Net zoals een boom is de constructie letterlijk geworteld in de aarde en zodoende ook onderhevig aan de natuurelementen. ‘Wanneer je op de bovenste trede staat, zo’n vier meter hoog, is er een balans nodig die stut op de bodem. Je voelt de bescherming die de grond biedt wanneer je zachtjes heen en weer beweegt.’

Gedwongen om stil te staan wil Bērziņa ons op een simpele maar doeltreffende manier laten relateren tot de natuur. Tegelijkertijd probeert de kunstenaar niet een bos te imiteren met haar installatie. ‘Ik wil niet in competitie zijn met de schoonheid van de bomen. De structuur is bewust kaal en kleurloos, zodat de bezoeker op een menselijke manier onderdeel kan worden met de natuur. Het was ook belangrijk voor mij dat de palen op een zo minimale manier mogelijk invasief zijn met de omgeving: ze gebruiken net genoeg ruimte in de aarde om stabiel te blijven staan.’

(Tekst loopt door onder foto)

Bērziņa onderschrijft de antropocentrische (het idee dat de mens de norm binnen de levende wereld is) gerichtheid die zo gewoon is geworden binnen onze westerse manier van leven. ‘Als mens vinden we onszelf het vanzelfsprekende middelpunt, en zoeken daarmee alleen naar overeenkomsten in andere levensvormen wanneer we onszelf in hun herkennen.’

Sommige voorbijgangers hebben dan ook wat aansporing nodig, is Bērziņa’s ervaring, en het is essentieel dat men er de tijd voor neemt. ‘Vanaf vijf minuten komt het effect echt goed naar voren in het lichaam en geest. De notie van tijd veranderd en het evenwichtsorgaan moet zich aanpassen waardoor je je lijf anders gaat ervaren, soms zelfs buiten-lichamelijk.’ De kunstenaar merkt dat het kinderlijke gevoel van eenvoud wat sommigen ervaren, hoog en weerloos op de tredes, de bezoeker emotioneel kan maken. Ze spoort ons dan ook aan om de beleving over ons heen te laten komen en deze achteraf te delen met anderen.

‘We praten veel over de natuur, maar ik ben altijd geïnteresseerd geweest in hoe we als mens een stap verder kunnen gaan en onze omgeving van zo dichtbij mogelijk kunnen ervaren. Ons menselijk lichaam houdt ons gevangen, maar we kunnen door middel van onze geest empathie ontwikkelen voor de niet-menselijke leefomgeving.’ Het Amsterdamse Bos is hier de perfecte plek voor volgens Bērziņa, omdat er veel kalme plekken te vinden zijn die ook in de variatie qua vegetatie breed uiteenlopen. Zo hoopt zij ons aan te sporen om het ego te laten voor wat het is en het eco te omarmen: de mens is immers net zo goed onderdeel van de natuur.

De kunstenaar droomt van een ‘bos’ aan mensen op stelten, die zich gezamenlijk overgeven aan de natuur, niet met hun hoofd tussen de wolken, maar tussen de bomen.